AKPM'nin kapatma ile ilgili uyarısının Türkiye’deki iç siyasi gelişmeleri nasıl etkileyeceği tartışılmaya başlandı. Bildirinin bir yaptırımı var mı? Daha ağır uyarı gelebilir mi?

12 Eylül darbesi döneminde Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) Türk Heyeti Delegasyonu Başkanlığı yapan Akçalı darbeyi yapan askerlerin bile Komisyon bildirilerini ciddiye aldıklarını söyledi. ‘Bağlılık mesajları yayınlarlardı’ dedi.

Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nin (AKPM) parti kapatmayı zorlaştıran reformların devamını isteyen deklarasyonu yayınlamasının ardından, bu uyarının Türkiye’deki iç siyasi gelişmeleri nasıl etkileyeceği tartışılmaya başlandı. 12 Eylül 1980 darbesinde AKPM’in Türk Delegasyonu’na başkanlık eden Cevdet Akçalı, darbeden sonra gelen açıklamaların o dönemde ülke yönetimini devralan askerler tarafından bile önemsendiğini belirterek, ‘Bu deklarasyon bağlayıcı değildir. Komisyonun, AKPM üyesi Türkiye’de yaşananlara karşı temenni ve tenkit mahiyetindedir. Ancak bunun Türkiye’de iç kamuoyuna önemli etkisi olacaktır’ dedi.

İLİŞKİLER GERİLİR

AKÇALI, AKPM’in darbe dönemlerinde yayınladığı deklarasyonlarını ve kapatma davasına ilişkin yayınlanan bildirinin nasıl bir etkisi olacağını değerlendirdi. Önceki gün yayınlanan yazılı bir bildirinin resmi mahiyet taşımadığını ifade eden Akçalı, bu nedenle de herhangi bir bağlayıcılığı bulunmadığını söyledi. Komisyonun, AKPM Türk grubu başkanlığı görevini yürüttüğü 12 Eylül darbesi döneminde denetim mekanizmasını devreye sokarak sert bildiriler yayınladığını, Türkiye hakkında raporlar hazırladığını, hatta ilişkileri askıya aldığını anlatan Akçalı, şöyle konuştu:

DEMOKRASİMİZİ ETKİLER

‘28 Şubat döneminde de yaklaşık 80 tane AKPM üyesinin imzasıyla bu şekilde bir yazılı deklarasyon yayınlanmıştı. Bu deklarasyon da olağan, rutin bir iştir. Yazılı deklarasyonların bağlayıcılığı yoktur. Ancak Türkiye’de iç kamuoyuna ve dış kamuoyundaki Türkiye algılamasına önemli etkisi olur. Dış basında Türkiye aleyhine yazılan yazıların Avrupa kamuoyunu nasıl etkilediği biliniyor. Deklarasyonun etkisi de odur. Bu, AKPM’in denetim mekanizmasının en hafif adımıdır ve Avrupa Komisyonu’nun bu denetimi bizim demokrasimiz yönünden etkili olmaktadır. Türk demokrasisi ve kamuoyu üzerinde belirleyiciliği olmaktadır.’

SALTIK PAŞA BİZİ ARADI

AKPM üyeliği yaptığı dönemlerde Türkiye’de 3 tane parti kapatıldığını, Avrupa Konseyi’nin bu gelişmelere karşı sürekli tavır aldığını ve bu tavrını anlatan Akçalı, ‘3 ihtilal döneminde de Avrupa Komisyonu üyesiydim. 12 Mart, 12 Eylül ve 28 Şubat. Her darbede, bizden Türkiye’deki havayı almak isterlerdi. 12 Eylül’de Komisyonun yayınladığı deklarasyonları asker de ciddiye alırdı. Komisyona gitmemiz ve istedikleri konularda bilgi vermemiz için bizi teşvik ettiler. Haydar Saltık Paşa’ya, komisyonun göz altına alınan 100 parlamenterin ne zaman çıkarılacağını soracaklarını, buna ne cevap vereceğimizi sorduk. O da ceza almadıkları takdirde 30 gün içerisinde salıverileceklerini söyledi. Biz de Turan Güneş’le gittik ve askerden aldığımız bilgileri Komisyon’a ilettik. Söylendiği gibi de oldu. Saltık Paşa hatta bize özel kaleminin numarasını vermiş ve gece yarısı da olsa bir bilgi gerektiğinde aramamızı istemişti’ diye konuştu.

DARBECİLER BİLE CİDDİYE ALIR

Türkiye’de asker yahut sivil herkesin yüzünün Batı’ya dönük olduğunu ve buradan gelen mesajları önemsediklerini belirten Akçalı, ‘Darbe dönemi askerleri bile yayınlanan deklarasyonları ciddiye alırlardı. Avrupa’ya bağlılıklarını bildiren mesajlar yayınlanırdı’ ifadelerini kullandı.

Avrupa Komisyonu Başkanvekilliği yaptı

1925’ Adana Kozan doğumlu olan Cevdet Akçalı İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Görevlisi, DPT Uzmanlığı, Gazetecilik, Yazarlık, 14. - 16. ve 20. Dönem Adana, 18. Dönem İstanbul, 21. Dönem Kütahya Milletvekiliği, TBMM Anayasa Komisyonu Başkanlığı ile Avrupa Konseyi Şeref Üyeliği ve Başkanvekilliği yaptı.

Eksikliklerimizi gidermeye çalışmalıyız

Türkiye Delegasyonu Başkanı Mevlüt Çavuşoğlu bildirideki uyarıları AK Parti yöneticilerine ileteceğini, istenen reformlara devam etme konusunu da birinci elden ilgilileri bildireceğini olduğunu ifade etti. Çavuşoğlu, ‘Bu bildirinin ardından herkes demelidir ki, ‘bizim nerede eksikliğimiz, yanlışımız var?’ Bu uyarıyı dostane bir uyarı olarak değerlendirip iktidar ve muhalefetin kendi üzerine düşeni yapması lazım. Demokrasi, hukuk ve insan hakları alanındaki eksikliğimizi gidermek için başlattığımız çalışmalara geri adım atmadan devam etmeliyiz. Nerede, ne eksiklik var, onları gidermek için çalışmalıyız’ dedi.

Öcalan Komisyon baskısıyla asılmadı

TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanı Murat Mercan ise, üye olduğunuz bir komisyonun kurallarına uymak zorunda olunduğuna dikkat çekerken, Türkiye’nin kurucu üyesi olduğu AKPM’in 3 temel niteliği olduğunu, bunların da ‘demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü’ olarak sıralandığını anımsattı. AKPM’in bu 3 temel nitelik konusunda üyesi olan ülkelerin performansları konusunda söz sahibi olan ve söz söyleyen bir kurum olduğunu vurgulayan Mercan, şunları söyledi:

DEMOKRASİ VURGUSU

‘AVRUPA Komisyonu’nun bildirisinde, bu temel ilkelere sahip çıkan bir dil var. Bunlardan biri demokrasi. Demokrasilerde siyasi partilerin önemli olduğunu vurguluyor. Bir diğer vurgu da hukukun üstünlüğü. Ne diyor: ‘Biz hukuka saygılıyız. Çıkacak karar neyse ona saygılıyız’. Ama üçüncü bir şey daha söylüyor: ‘parlamentolar, hukuk kurallarını ortaya koyabilirler. Hukuk kurallarını değiştirebilirler’.

BASKI KURABİLİRLER

‘MESELA ben çok iyi hatırlıyorum. Avrupa Komisyonu’nun ciddi baskısı nedeniyle zamanında teröristbaşı Abdullah Öcalan idam edilmemişti. O zamanlar da Komisyon bu baskıyı kurmuştu. Hatta idam tezkeresi meclise gönderilmemişti.’

Daha ağır uyarı gelebilir

Bildirinin ardından Avrupa Komisyonu’ndan gelebilecek diğer uyarı ve denetimlerin ne olabileceğini de değerlendiren Akçalı, ‘Avrupa Komisyonu’ndan büyük reaksiyonlar gelmez. Hazırlanacak parti kapatmayı zorlaştırıcı Anayasa değişiklikleri Venedik Komisyonu’na gönderilebilir. Venedik Komisyonu’nun kararı bağlayıcı olacaktır. Yasal düzenlemeler antidemokratik bulunursa, Türkiye’nin üyeliğinin askıya alınmasına varan yaptırımlar söz konusu olur. Komisyon denetim mekanizmasını da işletebilir ve bu mekanizmanın en hafifi deklarasyon yayınlamaktır. Rapor hazırlanması istendikten sonra o rapora göre yayınlanacak resmi bildiri, çok daha ağır ve bağlayıcı olur. Bütün bu mekanizmalar, eğer üyeler isterse devreye alınır’ şeklinde konuştu.

Bildiri çarşamba çıksaydı 100 kişi imzalardı

AKPM’deki üç ana grubun başkanı bildirinin Türk heyetinin baskısıyla yayınlandığı iddialarını asılsız olarak değerlendirdi. Sosyalist Grup Başkanı Gross imza sayısı için ‘Metin çarşamba çıksaydı sayı 100’ü bulurdu’ dedi.

AVRUPA Konseyi Parlamenterler Meclisi’nin (AKPM) yayınladığı bildirinin AKPM’deki Türk Heyetinin isteği ve baskısıyla yayınlandığına en açık ve sert cevap Komisyon’daki Grup Başkanlarından geldi. star’a açıklama yapan üç grup başkanı bildirinin Komisyon Bakanlığını ortak tavrı ve iradesiyle yayınlandığını söyledi. Grup başkanları Türkiye’deki bu yönlü iddiaların çok komik, anlamsız ve saçma olduğunu belirterek ‘Biz kendi inançlarımız ve doğrularımız yönünde bu kararı verdik. Altında imzası olanların inisiyatifi ile yayınlandı.’ dediler.

BİLDİRİ EKSİK DEĞİL

AKPM Sosyalist Grup üyesi Andreas Gross Türkiye’de bazı medya organlarının imza sayısının 21’de kalması ile ilgili yaptıkları ‘Bildiri eksik ve zayıf kaldı’ yorumlarının da doğru olmadığını belirterek ‘Bildiri cuma öğleden sonra imzaya açılmıştı. Eğer çarşamba günü imzaya açsaydık imzacı sayısı 100’ü geçerdi’ şeklinde konuştu. star’a konu ile açıklama yapan üç grup başkanının görüşleri şöyle:

KENDİ İRADEMİZLE YAYIMLADIK

AKPM SOSYALİST Grup Başkanı Gross: Deklarasyon fikrinin Türk delegasyonundan geldiği iddiaları doğru değildir. Ben de kapatma istemine karşı fikrimi toplantıda bizzat ifade ettim. Deklarasyon fikri başkanlık bürosunun ortak fikridir. Metnin zayıf olduğu yönündeki iddiaları gerçeği yansıtmıyor. Bu güçlü bir metindir. 21 imzada kaldı çünkü metin cuma günü çıktı. Eğer Çarşamba çıksaydı 100 imzayı rahatlıkla geçerdi. CHP de bizim grubun üyesi. Ancak biz Leninist bir grup değiliz. Herkesin kendi düşüncesine saygı gösteririz. Benim imzamın sadece sembolik bir bağlaycılığı var. Hukuki olarak ya da resmi olarak bir bağlayıcılığı yok.

İDDİALAR ASILSIZ VE SAÇMA

AKPM ALDE Grup Başkanı Matyas Eorsi: Denklarasyon fikrinin Türk delegasyonundan geldiği idiaaları asılsız ve saçmadır. Avrupa konseyine üye bir ülkede meydana gelen böylesi problem bizim ilgi alanımıza girer. Ve kimsenin bize açıklama yaptırması mümkün değildir. Kendi doğrularımız çerçevesinde bu açıklamayı yaptık

AKPM HIRISTİYAN Demokrat Grup Başkanı Luc Van Der Brande: Bildiride her şey çok açık. Altında imzası olanların inisiyatifidir. Geçtiğimiz hafta bazı medya kuruluşları, AKPM Başkanı Louis Maria De Puig’e dayandırdıkları haberlerinde bildirinin Türk heyetinin teklifi üzerine kaleme alındığını iddia etmişlerdi. Puig star’a bu iddiaları yalanlamıştı. Türk heyetindeki CHP’li ve MHP’li üyelerin muhalefetine rağmen bildiri cuma öğleden sonra aralarında AKPM’deki 4 grup liderinin de olduğu 21 vekilin imzası ile yayınlanmıştı.

Star